#

1 files changed, 1132 insertions, 0 deletions

diff --git a/etc/TUTORIAL.nl b/etc/TUTORIAL.nl
new file mode 100644
index 0000000000..30d0596e69
--- /dev/null
+++ b/etc/TUTORIAL.nl
@@ -0,0 +1,1132 @@
+Copyright (c) 1985 Free Software Foundation, Inc;  Zie de voorwaarden onderaan.
+Je leest nu de Emacs uitleg, zoals vertaald door Pieter Schoenmakers.
+
+De meeste Emacs commando's gebruiken de CONTROL toets (soms CTRL of CTL
+genaamd) en/of de META toets (soms genaamd EDIT of ALT).  In plaats van
+steeds de volledige naam te noemen, gebruiken we de volgende afkortingen:
+
+ C-<chr>  betekent: houd de CONTROL toets ingedrukt en type de toets <chr>
+	  Dus C-f wordt: houd de CONTROL toets ingedrukt en type f.
+ M-<chr>  betekent: houd de META, EDIT of ALT toets ingedrukt en type de
+	  toets <chr>.  Als er geen toets META, EDIT of ALT is, kun je ook
+	  eerst de ESC toets typen, gevolgd door <chr>.  We refereren aan
+	  de ESC toets als <ESC>.
+
+BELANGRIJK: om Emacs te verlaten, type C-x C-c (twee tekens).
+De tekens ">>" tegen de linker kantlijn nodigen je uit om een
+bepaald commando te proberen.  Bijvoorbeeld:
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+[Het midden van deze pagina is om didactische redenen niet gevuld.
+ De tekst gaat beneden verder.]
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+>>  Type nu C-v (volgend scherm) om naar het volgende scherm te gaan.
+	(Geef nu het commando door de control toets ingedrukt te houden
+	terwijl je de v typt.)
+	Vanaf nu moet je dit steeds herhalen als je klaar bent met het
+	lezen van een scherm.
+
+Merk op dat er een tweeregelige overlap is als je van een scherm naar
+het volgende scherm gaat; dit zorgt voor continuiteit bij het lezen van
+de tekst.
+
+Het eerste wat je moet weten is hoe je naar verschillende plaatsen in de
+tekst kan bewegen.  Je weet al hoe je een scherm vooruit moet gaan: met
+C-v.  Om een scherm terug te gaan, type M-v (houd de META toets ingedrukt
+en type v, of type <ESC>v als je geen META, EDIT of ALT toets hebt).
+
+>>  Probeer nu een paar keer M-v, steeds gevolgd door C-v.
+
+
+* SAMENVATTING
+--------------
+
+De volgende commando's zijn handig volledige schermen te bekijken:
+
+	C-v	ga een scherm vooruit
+	M-v	ga een scherm terug
+	C-l	maak het scherm schoon en teken alle tekst
+		 opnieuw, waarbij de regel waarop de cursor
+		 staat op het midden van het scherm terecht
+		 komt.  (C-l is control-L, niet control-1.)
+
+>> Kijk waar de cursor is en onthoud de tekst in zijn omgeving.
+   Type C-l.
+   Zoek de cursor en merk op dat 'ie nog steeds bij dezelfde tekst staat.
+
+
+* BASISCOMMANDO'S CURSORBEWEGINGEN
+----------------------------------
+
+Het is handig om per scherm te bewegen, maar hoe beweeg je nu
+naar een specifieke plaats op het scherm?
+
+Er is een aantal manieren waarop je dit kan doen.  De basismanier is
+m.b.v de commando's C-p, C-b, C-f en C-n.  Elk van deze commando's
+verplaatst de cursor precies een rij of colomn in een bepaalde richting
+op het scherm.  Hier volgt een figuur met de vier commando's en de
+richting waarin ze de cursor bewegen:
+
+			  vorige regel, C-p
+				  :
+				  :
+    achteruit, C-b .... huidige cursorpositie .... vooruit, C-f
+				  :
+				  :
+			 volgende regel, C-n
+
+>> Verplaats, m.b.v. C-n of C-p, de cursor naar de middelste regel van
+   de figuur.  Type dan C-l om de hele figuur in het midden van het
+   centrum te plaatsen.
+
+Met een beetje kennis van het engels zijn deze commando's gemakkelijk te
+onthouden: de P komt van previous (vorige), de N van next (volgende), de
+B van backward (achteruit) en de F van forward (vooruit).  Dit zijn de
+basiscommando's om de cursor te bewegen, dus je zult ze CONTINUE
+gebruiken: Het is slim als je ze nu leert te gebruiken.
+
+>> Type een paar keer C-n om de cursor op deze regel te krijgen.
+
+>> Beweeg binnen de regel met C-f (herhaaldelijk) en terug omhoog met C-p
+   Let op wat C-P doet als de cursor midden in een regel staan.
+
+Elke regel eindigt met een Newline teken (het engelse `new line' betekent
+`nieuwe regel'); dit teken scheidt elke regel van de volgende.  De laatste
+regel in een bestand moet eigenlijk ook met een Newline eindigen (maar dat
+is niet noodzakelijk voor Emacs ).
+
+>> Type een C-b terwijl de cursor aan het begin van een regel staat.
+   De cursor zal naar het eind van de vorige regel bewegen, omdat je
+   achteruit over het Newline teken gaat.
+
+Net als C-b kan ook C-f over Newline tekens heen bewegen.
+
+>> Type nog wat C-b's zodat je door krijgt waar de cursor is.
+   Type dan C-f's om terug naar het einde van de regel te bewegen.
+   Een C-f beweegt dan naar de volgende regel.
+
+Wanneer je de cursor voorbij het begin of het einde van het scherm beweegt
+zal de tekst over het scherm heen schuiven.  Dit heet `scrollen', of
+`schuiven' in goed nederlands.  Door te scrollen zorgt Emacs ervoor dat
+de cursor de gewenste beweging kan doen zonder dat de cursor van het
+scherm af beweegt.
+
+>> Probeer de cursor voorbij de onderkant van het scherm te bewegen met
+   C-n en zie wat er gebeurt.
+
+Als beweging op karakterbasis te langzaam gaat, kan je ook per woord
+bewegen.  M-f (Meta-f) beweegt een woord vooruit en M-b een woord
+achteruit.
+
+>> Type een paar M-f's en M-b's.
+
+Als je midden in een woord staan beweegt M-f naar het eind van het
+woord.  Als je op witruimte tussen woorden staat beweegt M-f naar het
+eind van het volgende woord.  M-b beweegt analoog, de andere kant op.
+
+>> Type een paar M-f's en M-b's met tussendoor wat C-f's en C-b's zodat
+   je ziet wat M-f en M-b doen vanaf bepaalde plaatsen in een woord en
+   tussen twee woorden.
+
+Merk op dat er een analogie zit tussen enerzijds C-f en C-b en
+anderzijds M-f en M-b.  Het is bij veel commando's zo dat Meta tekens
+gebruikt worden om iets te doen in eenheden van de taal (woorden,
+zinnen, paragrafen) terwijl Control tekens te maken hebben met dingen
+die los staan van wat je aan het editen bent (tekens, regels, etc).
+
+Deze analogie gaat ook op voor regels en zinnen: C-a en C-e bewegen naar
+het begin of eind van een regel, terwijl M-a en M-e naar het begin of
+eind van een zin gaan.
+
+>> Probeer een paar C-a's gevolgd door een paar C-e's.
+   Probeer een paar M-a's gevolgd door een paar M-e's.
+
+Zie hoe herhaalde C-a's niets doen, terwijl herhaalde M-a's steeds een
+zin terug bewegen.  Alhoewel ze niet volledig overeenkomen is het gedrag
+van allebei niet onnatuurlijk.
+
+De plaats van de cursor in de tekst wordt `punt' genoemd (zonder
+lidwoord, `point' in het engels).  Anders gezegd: de cursor laat op het
+scherm de plek zien waarop punt in de tekst staat.
+
+Nu volgt een samenvatting van eenvoudige cursorbewegingsoperaties,
+inclusief die commando's die per woord of zin bewegen:
+
+	C-f	ga een teken vooruit
+	C-b	ga een teken achteruit
+
+	M-f	ga een woord vooruit
+	M-b	ga een woord achteruit
+
+	C-n	ga naar de volgende regel
+	C-p	ga naar de vorige regel
+
+	C-a	ga naar het begin van de regel
+	C-e	ga naar het eind van de regel
+
+	M-a	ga terug naar het begin van de zin
+	M-e	ga vooruit naar het eind van de zin
+
+>> Probeer al deze commando's een paar keer als oefening.
+   Deze commando's worden het frequentst gebruikt.
+
+Er zijn nog twee belangrijk cursorbewegingsoperaties: M-<
+(Meta kleiner-dan) beweegt naar het begin van het bestand,
+en M-> (Meta groter-dan) beweegt naar het eind.
+
+Op de meeste toetsenborden zit de "<" boven de comma, zodat je de Shift
+toets (ook wel bekend als de hoofdlettertoets) moet gebruiken om het "<"
+teken in te typen.  Op deze toetsenborden moet je ook de shift gebruiken
+om M-< in te typen: zonder shift zou je M-, (Meta komma) typen.
+
+>> Type nu M-< om naar het begin van dit bestand te gaan.
+   Gebruik daarna C-v om hier weer terug te komen.
+
+>> Type nu M-> om naar het eind van het bestand te springen.
+   Gebruik daarna M-v om hier weer terug te komen.
+   
+Als je toetsenbord pijltjestoetsen heeft kan je ook die gebruiken om de
+cursor te verplaatsen.  We raden je aan om C-b, C-f, C-n en C-p op zijn
+minst te leren, om drie redenen.  Ten eerste werken ze op alle
+toetsenborden, ook die zonder pijltjestoetsen.  Ten tweede zul je merken
+dat, wanneer je eenmaal wat ervaring hebt opgedaan in omgaan met Emacs,
+het gebruik van deze CTRL tekens sneller is dan de pijltjestoetsen (omdat
+je handen in de typehouding kunnen blijven).  Ten derde, als je eenmaal
+gewend bent aan deze commando's met CTRL tekens, kan je makkelijk andere
+geavanceerde cursorbewegingscommandos leren.
+
+De meeste Emacs commando's accepteren een numeriek argument.  Voor de
+meeste commando's is dit argument het aantal keren dat het commando
+herhaald moet worden.  Je geeft dit numerieke argument aan door voor het
+commando, C-u gevolgd door de cijfers van het getal te typen.  Als je
+toetsenbord een META (of EDIT of ALT) toets heeft, is er ook een andere
+manier om het getal aan te geven: type de cijfers terwijl je de META toets
+ingedrukt houdt.  We raden je aan de C-u manier te leren omdat die werkt
+op elk willekeurig toetsenbord.
+
+Bijvoorbeeld, C-u 8 C-f beweegt de cursor 8 plaatsen naar voren.
+
+>> Probeer eens om met C-n of C-p en een numeriek argument de cursor
+   met slechts een commando naar een regel in de buurt van deze zin
+   te bewegen.
+
+Voor de meeste commando's is het numerieke argument het aantal keren dat
+het commando herhaald moet worden.  Voor sommige commando's betekent het
+echter iets anders, en C-v en M-v vallen hier ook onder.  Met een numeriek
+argument verschuiven deze commando's de tekst het aangegeven aantal regels
+in plaats van (bijna) een heel scherm.  Bijvoorbeeld, C-u 4 C-v verschuift
+de tekst 4 regels.
+
+>> Probeer nu C-u 8 C-v.
+
+Als het goed is is de tekst daarmee 8 regels opgeschoven.  Als je het weer
+terug omlaag wil scrollen kan je een argument aan M-v geven.
+
+Als je een windowing systeem gebruikt, zoals X Windows, dan zou je een
+lange rechthoek moeten zien aan de linkerkant van het Emacs window.  Deze
+rechthoek heet een scrollbar (misschien is `verschuifbalk' een goede
+vertaling).  Je kan de tekst scrollen door met de muis in de scrollbar te
+klikken.
+
+>> Klik met de middelste muisknop bovenaan het donkere gebied in de
+   scrollbar.  Dit zou de tekst moeten scrollen naar een positie die
+   afhankelijk is van hoe hoog of laag je klikt.
+
+>> Beweeg de muis heen en weer terwijl je de middelste muisknop ingedrukt
+   houdt.  Je zal zien dat de tekst met de muis mee heen en weer scrollt.
+
+
+* ALS EMACS HANGT
+-----------------
+
+Als Emacs niet meer op commando's reageert kan je haar veilig onderbreken
+door C-g te typen.  Je kan C-g gebruiken om een commando te stoppen als
+het te lang duurt om uit te voeren.
+
+Je kan C-g ook gebruiken om een numeriek argument weg te gooien of
+om het begin van een commando dat je niet wilt afmaken te vergeten.
+
+>> Type nu C-u 100 om een numeriek argument te maken met de waarde 100, en
+   type dan C-g.  Type vervolgens C-f.  Als het goed is is de cursor maar
+   een positie verplaatst, omdat het argument weggegooid hebt met C-g.
+
+Als je per ongeluk een <ESC> typt kan je daarvan komen met een C-g.
+
+
+* ONMOGELIJKE COMMANDO'S
+------------------------
+
+Sommige Emacs commando's zijn onmogelijk gemaakt zodat beginnende
+gebruikers ze niet per ongeluk kunnen uitvoeren.
+
+Als je een van de onmogelijke commando's intypt laat Emacs uitleg zien
+over het commando dat je gegeven hebt en vraagt of je het werkelijk uit
+wilt voeren.
+
+Wanneer je het commando echt wilt uitvoeren, type dan Spatie (de
+spatiebalk) als antwoord op de vraag.  Normaliter wil je het commando niet
+uitvoeren en beantwoord je de vraag met "n" (van `no' of `nee').
+
+>> Type <ESC> : (een onmogelijk commando),
+   en type dan n als antwoord op de vraag.
+
+
+* VENSTERS
+----------
+
+Emacs kan meerdere vensters laten zien, elk venster met zijn eigen tekst.
+We zullen later uitleggen hoe je met meerdere vensters om kan gaan.  Op
+dit moment willen we slechts uitleggen hoe je van extra vensters af kunt
+komen en terug kan keren naar simpelweg editen met 1 venster.  Het is
+eenvoudig:
+
+	C-x 1	een enkel venster (i.e. gooi alle andere vensters weg)
+
+Het commando is Control-x gevolgd door het cijfer 1.  C-x 1 vergroot het
+venster waar de cursor in staat tot het hele scherm.  Alle andere vensters
+worden weggegooid.
+
+>> Zet de cursor op deze regel en type C-u 0 C-l.
+>> Type nu Control-h k Control-f.
+   Zie hoe dit venster kleiner wordt, terwijl een nieuw venster verschijnt
+   om de documentatie van het Control-f commando te laten zien.
+
+>> Type nu C-x 1 en zie het documentatievenster verdwijnen.
+
+
+* TOEVOEGEN EN WEGHALEN
+-----------------------
+
+Als je tekst toe wilt voegen type je die eenvoudigweg in.  Tekens die je
+kan zien, zoals A, 7, *, en dergelijke, worden door Emacs als tekst
+ge-interpreteerd en meteen aan de tekst toegevoegd.  Type <Return> (de
+`volgende regel' toets) om een Newline toe te voegen en dus een nieuwe
+regel te beginnen.
+
+Je kan het laatste teken dat je intypte weghalen door <Delete> te typen.
+<Delete> is een toets op het toetsenbord, die misschien ook wel "Del"
+heet.  In sommige gevallen dient de "Backspace" toets als <Delete>, maar
+niet altijd!
+
+In het algemeen haalt <Delete> het teken dat juist voor de cursorpositie
+staat weg.
+
+>> Probeer dit nu: type een paar letters en haal ze weer weg door een paar
+   keer op <Delete> te drukken.  Maak je niet druk over het feit dat dit
+   bestand verandert; je zal niets veranderen aan de originele versie van
+   deze uitleg.  Je zit slechts je eigen copie te wijzigen.
+
+Als een regel tekst te lang wordt om op een regel op het scherm te laten
+zien dan gaat de regel verder op een volgende schermregel.  Een backslash
+("\") in de rechtermarge laat dan zien dat de regel op de volgende
+schermregel verder gaat.
+
+>> Voeg nu tekst toe totdat je de rechter kantlijn raakt, en blijf
+   toevoegen.  Je zal zien dat er een vervolgregel verschijnt.
+
+>> Type weer wat <Delete>s om zoveel tekens weg te halen tot de regel weer
+   op een schermregel past.  De vervolgregel zal verdwijnen.
+
+Je kan een Newline weggooien als elk ander teken.  Als je een Newline
+weggooit voeg je de twee regels waar de Newline tussen staat samen tot een
+enkele regel.  Als de regel die het resultaat is van deze operatie niet op
+een schermregel past zal ze getoond worden met een vervolgregel.
+
+>> Beweeg de cursor naar het begin van een regel en type <Delete>.  Dit
+   voegt de huidige en vorige regel samen.
+
+>> Type <Return> om de Newline die je net weggooide weer toe te voegen.
+
+Je herinnert je dat je bij de meeste Emacs commando's het aantal keren dat
+het herhaald moet worden op kan geven.  Dit geldt ook voor gewone tekens.
+Als je een gewoon teken herhaalt wordt dat teken herhaaldelijk toegevoegd.
+
+>> Probeer dat nu: type C-u 8 * om ******** toe te voegen.
+
+Je hebt nu de basismanier geleerd om iets in Emacs te typen en fouten te
+corrigeren.  Je kan tekst ook per woord of regel weggooien.  Hier volgt
+een samenvatting van de commando's om tekst te verwijderen:
+
+	<Delete>     haal het teken weg dat voor de cursor staat
+	C-d   	     haal het teken weg dat achter de cursor staat
+
+	M-<Delete>   gooi het woord weg dat voor de cursor staat
+	M-d	     gooi het woord weg dat achter de cursor staat
+
+	C-k	     gooi alles weg van de cursor tot het eind van de regel
+	M-k	     gooi alles weg van de cursor tot het eind van de zin
+
+Merk op dat <Delete> en C-d met M-<Delete> en M-d de analogie die begon
+met C-f en M-f verder trekken (waarbij we voor het gemak even vergeten dat
+<Delete> niet echt een control teken is).  C-k en M-k lijken enigzins op
+C-e en M-e in hun relatie tot regels en zinnen.
+
+Als je meer dan een enkel teken tegelijk weghaalt bewaart Emacs de tekst
+die je weggooit zodat je haar weer terug kan halen.  Weggegooide tekst
+terughalen heet "yanken".  Je kan weggegooide tekst terugbrengen op de
+plaats waar je haar hebt weggegooid of op een andere plaats in de tekst.
+Je kan ook meerdere keren yanken om er meedere copi-en van te maken.  Het
+yank-commando is C-y.
+
+Merk op dat er een verschil is tussen het weghalen en weggooien van iets:
+iets dat je hebt weggooid kan je terugbrengen, maar iets dat je hebt
+weggehaald niet.  (In het engels is het verschil tussen `killing' en
+`deleting' duidelijker dan tussen de nederlandse vertaling `weggooien' en
+`weghalen'.)  In het algemeen geldt dat de commando's die meer tekst dan
+een enkel teken, Newline of spatie verwijderen deze tekst bewaren zodat ze
+geyankt kan worden, terwijl dat niet geldt voor commando's die slechts een
+enkel teken weghalen.
+
+>> Zet de cursor op het begin van een regel die niet leef is.
+   Type C-k om de tekst op die regl weg te gooien.
+>> Type C-k een tweede keer.  Nu gooit dit commando het Newline teken
+   weggooit.
+
+Merk op hoe een enkele C-k de inhoud van een regel weggooit, een tweede
+C-k de regel zelf zodat alle volgende regels een regel omhoog komen.  Het
+numerieke argument is voor C-k bijzonder: het aangegeven aantal regels zal
+worden weggegooid, inclusief de inhoud.  Dit is meer dan simpelweg
+herhaling: C-u 2 C-k gooit twee regels weg, terwijl tweemaal C-k typen dat
+niet doet.
+
+Om de laatst weggegooide tekst terug te halen naar de plaats waar de
+cursor nu op staat (te yanken), type C-y.
+
+>> Probeer het nu: type C-y om de tekst te yanken.
+
+Het is alsof je met C-y iets uit de prullenbak haalt wat je net had
+weggegooid.  Merk op dat verschillende C-k's achter elkaar alle regels
+die weggegooid worden bij elkaar bewaart zodat een enkele C-y die regels
+in een keer terugbrengt.
+
+>> Probeer het nu: type C-k een paar keer.
+
+Om de weggegooide tekst terug te halen:
+
+>> Type C-y.  Beweeg de cursor wat regels naar beneden en type weer C-y.
+   Je ziet nu hoe je tekst kan copieren.
+
+Wat nu te doen als je wat tekst terug wilt brengen, maar je hebt intussen
+al iets anders weggegooid?  C-y zou datgene terugbrengen wat je het
+recentst hebt weggegooid.  Gelukkig is de voorgaande tekst niet verloren
+gegaan.  Je kunt die tekst terughalen met M-y.  Nadat je C-y hebt getypt
+om de recentst weggegooide tekst terug te halen, vervangt M-y die tekst
+met de tekst die je daarvoor had weggegooid.  Je kunt M-y herhalen om
+tekst terug te halen die je steeds langer geleden hebt weggegooid.  Als je
+de tekst te pakken hebt die je zocht hoe je niets te doen om die daar te
+houden.  Je kan gewoon verder werken en de teruggehaalde tekst met rust
+laten.
+
+Als je M-y vaak genoeg typt kom je terug waar je begon, bij de recentst
+weggegooide tekst.
+
+>> Gooi een regel weg, beweeg de cursor wat, en gooi nog een regel weg.
+   Type C-y om de tweede regel die je weggooide terug te halen.
+   Type nog een M-y en die regel wordt vervangen door de eerste regel
+   die je weggooide.
+   Type nog wat M-y's en zie wat er langs komt.  Herhaal dit tot de
+   tweede regel weer langs komt, en dan nog een paar keer.
+   Je kan ook experimenteren met positieve en negatieve argumenten aan
+   M-y.
+
+
+* HERSTELLEN
+------------
+
+Als je de tekst veranderd hebt en je daar toch niet tevreden mee bent,
+dan kan je de verandering ongedaan maken met het herstel commando, C-x u.
+
+Normaal gesproken herstelt C-x u de veranderingen die het gevolg zijn van
+een enkel commando; door herhaaldelijk C-x u te typen, worden steeds
+eerdere commando's hersteld.
+
+Er zijn echter twee uitzonderingen: commando's die de tekst niet wijzigen,
+zoals cursorbewegingen, worden overgeslagen, en commando's die simpelweg
+de ingetypte letter aan de tekst toevoegen worden meestal gegroepeerd
+in groepjes van maximaal 20 tekens, zodat je minder C-x u's hoeft te
+type om het toevoegen van teksts te herstellen.
+
+>> Gooi deze regel weg met C-k; met C-x u zou ze weer moeten verschijnen.
+
+C-_ is een alternatief voor C-x u.  Het levert exact hetzelfde resultaat
+op, maar is makkelijker om een paar keer achter elkaar te typen.  Een
+nadeel van C-_ is dat op sommige toetsenborden het intypen ervan niet
+triviaal is.  Dat is ook de reden het alternatief, C-x u.  Op sommige
+terminals kan je C-_ typen door te doen alsof je C-/ typt.
+
+Een numeriek argument aan C-_ of C-x u duidt het aantal herhalingen aan.
+
+
+* BESTANDEN
+-----------
+
+Om een tekst die je gemaakt of veranderd hebt op te slaan moet je de
+tekst in een bestand bewaren (`to save a file' in het engels).  Als je
+dat niet doet ben je die veranderingen kwijt op het moment dat je uit
+Emacs gaat.  Je kan een bestand veranderen door het bestand `bezoeken'.
+(Ook wel `vinden'; `finding' of `visiting' in het engels.)
+
+Het bezoeken van een bestand betekent dat je de inhoud van dat bestand
+in Emacs ziet.  Het lijkt er dan op alsof je het bestand aan het
+veranderen bent.  Echter, deze veranderingen zijn slechts tijdelijk
+zolang je het bestand niet bewaart.  Op deze manier kan je nooit per
+ongeluk een half gewijzigd bestand op het systeem achterlaten.  Zelfs
+als je het bestand bewaart, zorgt Emacs ervoor dat het originele
+bestand onder een gewijzigde naam nog steeds beschikbaar is, voor het
+geval je later besluit dat de veranderingen toch niet zo'n goed plan
+waren.
+
+In de buurt van de onderkant van het scherm zie je een regel die begint en
+eindigt met streepjes, met aan het begin "--:-- TUTORIAL.nl" of iets
+dergelijks.  Dit deel van het scherm laat normaal de naam van het bestand
+zien dat je op dat moment bezoekt.  Op dit moment bezoek je een bestand
+dat "TUTORIAL.nl" heet; het is je eigen copie van de nederlandstalige
+Emacs uitleg (`tutorial' in het engels).  Als je in Emacs een bestand
+bezoekt dan staat de naam van het bestand altijd op deze plaats.
+
+De commando's om een bestand te bezoek of te bewaren zijn anders dan de
+commando's die je tot nu toe geleerd hebt; ze bestaan namelijk uit twee
+tekens.  Beide commando's beginnen met het teken Control-x.  Er zijn een
+heleboel commando's die met Control-x beginnen.  Veel van die commando's
+hebben te maken met bestanden, buffers, en daaraan gerelateerde zaken.
+Dergelijke commando's bestaan uit twee, drie of vier tekens.
+
+Nog iets bijzonders aan het commando om een bestand te bezoeken is dat
+je aan moet geven welk bestand je wilt.  Dit heet dat het commando "een
+argument van de gebruiker vraagt"; in dit geval de naam van het bestand.
+Nadat je het commando
+
+	C-x C-f		bezoek bestand (met de f van `find file')
+
+hebt getypt vraagt Emacs om de naam van het bestand.  De naam die je
+intypt verschijnt op de onderste regel van het scherm.  Wanneer die regel
+voor dit soort invoer gebruikt wordt, heet ze de minibuffer.  Je kan de
+gebruikelijke Emacs commando's gebruiken om de filename in te typen.
+
+Tijdens het invoeren van de naam van het bestand (of willekeurig wat
+voor minibuffer invoer) kan je het commando afbreken met C-g.
+
+>> Type C-x C-f gevolgd door C-g.  Dit breekt de minibuffer af en
+   ook het C-x C-f commando dat van de minibuffer gebruik maakte.
+   Netto resultaat is dat je geen bestand bezoekt.
+
+Als je de naam van een bestand hebt ingevoerd, type dan <Return> om het
+af te sluiten.  Hierna gaat het C-x C-f commando aan het werk en bezoekt
+het bestand dat je aangegeven hebt.  Als het C-x C-f commando klaar is,
+verdwijnt de minibuffer.
+
+Na korte tijd verschijnt de inhoud van het bestand op het scherm en kan
+je de inhoud wijzigen.  Als je de wijzigingen op wilt slaan, type dan het
+commando
+
+	C-x C-s   bewaar bestand (met de s van `save file')
+
+Dit bewaart de tekst zoals Emacs die nu heeft in het bestand.  De eerste
+keer dat je dit doet bewaart Emacs het originele bestand onder een andere
+naam zodat het nog niet verloren is.  De nieuwe naam bestaat uit de oude
+naam gevolgd door een "~".
+
+Als Emacs klaar is het bestand te bewaren laat ze de naam van het bestand
+zien.  Het is een goede gewoonte een bestand redelijk vaak te bewaren
+zodat er niet teveel werk verloren gaat als het systeem hangt of crasht.
+
+>> Type C-x C-s, om je copie van deze uitleg te bewaren.  Als het goed is
+   verschijnt "Wrote ...TUTORIAL" op de onderste schermregel.
+
+OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x C-s
+typt, en daarna ook niets meer.  Dit komt door een eigenschap van de
+machine waarop je werkt die te maken heeft met `flow control'.  Met C-s
+stopt de `flow' en komt niets meer van wat je typt bij Emacs terecht.  Om
+deze situatie te herstellen, type C-q.  Lees daarna de "Spontaneous Entry
+to Incremental Search" sectie in het Emacs handboek over hoe om te gaan
+met deze situatie.
+
+Je kan een bestaand bestand bezoeken, om het te bekijken of het te
+wijzigen.  Je kan ook een bestand bezoeken dat nog niet bestaat.  Dit is
+de manier om met Emacs een nieuw bestand te maken: bezoek het bestand, dat
+initieel leeg zal zijn, en voeg tekst toe.  Zodra je de tekst bewaart
+wordt het bestand werkelijk gecreeerd, met de tekst als inhoud.  Vanaf dat
+moment ben je dus bezig met een bestaand bestand.
+
+
+* BUFFERS
+---------
+
+Als je een tweede bestand bezoekt met C-x C-f blijft het eerste bestand
+gewoon in Emacs.  Je kan naar dat bestand terug door het gewoon nog een
+keer te bezoeken met C-x C-f.  Op deze manier kan je een behoorlijk aantal
+bestanden in Emacs krijgen.
+
+>> Cre-eer een bestand dat "foo" heet door te typen: C-f C-f foo
+   <Return>.  Voeg hieraan wat tekst toe, wijzig haar, en bewaar "foo"
+   door C-x C-s te typen.  Type hierna C-x C-f TUTORIAL <Return> om
+   weer hier, in de uitleg, terug te komen.
+
+Emacs bewaart intern de tekst van elk bestand in een ding dat een "buffer"
+genoemd wordt.  Als je een bestand bezoekt wordt er een nieuwe buffer
+gemaakt.  Om een lijst van de huidige buffers te zien, type
+
+	C-x C-b   laat de bufferlijst zien
+
+>> Probeer C-x C-b nu.
+
+Zie dat elke buffer een naam heeft en mogelijk ook een bestandsnaam; dit
+is de naam van het bestand waarmee de buffer overeenkomt.  Sommige buffers
+hebben niets met een bestand te maken.  Bijvoorbeeld, de buffer die
+"*Buffer List*" heet heeft geen bestand.  Die buffer is de buffer die de
+lijst bevat die door C-x C-b gemaakt wordt.  ALLE tekst die je in een
+Emacs venster ziet is altijd onderdeel van een of andere buffer.
+
+>> Type C-x 1 om de bufferlijst te verwijderen.
+
+Als je de tekst van het ene bestand verandert en dan een ander bestand
+bezoekt dan wordt het eerste bestand niet bewaard.  De wijzigingen blijven
+in Emacs, in de buffer die bij het bestand hoort.  Het cre-eren of
+modificeren van de buffer van het tweede bestand heeft geen effect op de
+eerste buffer.  Dit is erg nuttig, maar betekent ook dat er een eenvoudige
+manier nodig is om het eerste bestand te bewaren.  Het zou erg vervelend
+zijn om er eerst naar terug te moeten gaan met C-x C-f om het dan te
+kunnen bewaren met C-x C-s.  Dus hebben we
+
+	C-x s	  bewaar een paar buffers
+
+C-x s vraagt voor elke buffer die veranderingen heeft die nog niet
+opgeslagen zijn, of je de buffer wilt bewaren.
+
+>> Voeg een wat tekst toe en type C-x s.
+   Emacs vraagt nu of je de buffer die TUTORIAL.nl heet wilt bewaren.
+   Bewantwoord deze vraag positief door een "y" in te typen (de y van
+   "yes", engels voor "ja").
+
+
+* UITGEBREIDE COMMANDO'S
+------------------------
+
+Er zijn veel meer Emacs commando's dan er op de toetsen van het
+toetsenbord passen, zelfs als we hun aantal kunnen vergroten door de
+control of meta toets te gebruiken.  Emacs lost dit probleem op met het X
+commando (met de X van eXtensie of uitbreiding).  Het X commando komt in
+twee smaken:
+
+	C-x	teken eXtensie; wordt gevolgd door een teken
+	M-x	genaamd commando eXtensie; wordt gevolgd door een naam.
+
+Deze commando's zijn in het algemeen nuttig, maar worden minder gebruikt
+dan de commando's die tot nu toe uitgelegd zijn.  Je hebt al twee van deze
+commando's gezien: C-x C-f om een bestand te bezoeken, en C-x C-s om het
+te bewaren.  Een ander voorbeeld is het commando om Emacs te verlaten: dit
+is C-x C-c.  (Maak je geen zorgen over het verloren gaan van veranderingen
+die niet bewaard zijn; C-x C-c vraagt of je veranderde buffers wilt
+bewaren voordat Emacs daadwerkelijk eindigt.)
+
+C-z is het commando om Emacs *tijdelijk* te verlaten, zodat je daarna weer
+terug kan keren in dezelfde Emacs sessie.
+
+Op systemen die deze mogelijkheid bieden, zet C-z Emacs stil: je komt weer
+terug in de shell, maar Emacs is nog aanwezig.  In de meeste shells kan je
+Emacs weer activeren met het "fg" commando, of met "%emacs".
+
+Op systemen die niet de mogelijkheid bieden om programma's stil te zetten
+cre-eert C-z een subshell onder Emacs om je zo in de gelegenheid te
+stellen andere programma's uit te voeren en daarna weer in Emacs terug te
+keren; Emacs wordt dus niet werkelijk verlaten.  In dit geval is het
+shellcommando "exit" de normale manier om de subshell te verlaten en in
+Emacs terug te keren.
+
+Het moment om C-x C-c te gebruiken is wanneer je uit gaat loggen.  Het is
+ook het juiste commando om Emacs te be-eindigen wanneer Emacs opgestart
+was door een mail programma of iets dergelijks, aangezien die misschien
+niet met een stilgezette Emacs om kunnen gaan.  Normaal gezien is het
+echter beter Emacs stil te zetten met C-z dan om Emacs te verlaten,
+behalve als je uit wilt loggen natuurlijk.
+
+Er bestaan vele C-x commando's.  Hier is een lijst van degene die je nu al
+kent:
+
+	C-x C-f		bezoek bestand
+	C-x C-s		bewaar bestand
+	C-x C-b		laat bufferlijst zien
+	C-x C-c		verlaat Emacs
+	C-x u		herstel
+
+Genaamde uitgebreide commando's worden nog minder vaak gebruikt, of worden
+alleen onder bepaalde omstandigheden gebruikt.  Een voorbeeld is het
+commando replace-string, dat in de hele tekst een string vervangt door een
+andere string (`to replace' betekent `vervangen').  Als je M-x typt echoot
+Emacs onderaan het scherm `M-x' en moet je de naam van het commando
+intypen, in dit geval "replace-string".  Als je gewoon "repl s<TAB>" typt
+maakt Emacs de naam zelf af.  Be-eindig het commando met <Return>.
+
+Het replace-string commando heeft twee argumenten nodig: de string die
+vervangen moet worden en de string waarmee die vervangen moet worden.
+Je sluit elk argument af met <Return>.
+
+>> Plaats de cursor op de lege regel twee regels onder deze.
+   Type dan M-x repl s<Return>gewijzigd<Return>veranderd<Return>.
+
+   Zie hoe deze regel daardoor gewijzigd is.  Je hebt elk voorkomen van
+   het woord g-e-w-i-j-z-i-g-d vervangen door "veranderd"; beginnend op
+   de plek waar de cursor staat.
+
+
+* AUTOMATISCH BEWAREN
+---------------------
+
+Als je een bestand veranderd hebt maar het nog niet bewaard hebt, zouden
+de veranderinge verloren kunnen gaan als het systeem zou hangen of
+herstarten.  Om je hiertegen te beschermen bewaart Emacs om de zoveel tijd
+de veranderde tekst automatisch.  De naam van het bestand waarin de tekst
+automatisch bewaard wordt begint en eindigt met een #.  Bijvoorbeeld, als
+je het bestand "hello.c" aan het bewerken bent dan wordt de tekst
+automatisch bewaard in een bestand dat "#hello.c#" heet.  Zodra je het
+bestand werkelijk bewaart, wordt het automatisch bewaarde bestand weer
+weggegooid.
+
+Als de computer crasht kan je de automatisch bewaarde tekst terugkrijgen
+door de file normal te bezoeken (de originele file, niet de automatisch
+bewaarde), gevolgd door M-x recover file<Return>.  Als Emacs vraagt om
+bevestiging, antwoord dan yes<Return> en de automatisch bewaarde
+informatie wordt teruggehaald.
+
+
+* ECHO GEBIED
+-------------
+
+Als je een commando langzaam intypt echoot Emacs de tekens aan de
+onderkant van het scherm, in een deel dat het "echo gebied" genoemd wordt.
+Dit gebied bevat de onderste regel van het scherm.
+
+
+* MODE-REGEL
+------------
+
+De regel direct boven het echo gebied heet de "mode-regel".  De mode-regel
+zier er ongeveer zo uit:
+
+--**-Emacs: TUTORIAL.nl       (Fundamental)--68%------------------------
+
+Deze regel geeft interessante informatie over Emacs en de tekst die
+je aan het bewerken bent.
+
+Je weet al wat de bestandsnaam betekent: het is de naam van het bestand
+dat je bezoekt.  -NN%-- geeft je huidige positie in de tekst aan: NN
+procent van de tekst bevindt zich boven het scherm.  Als het bestand vanaf
+het begin op het scherm staat, staat er --Top-- in plaats van --00%--.
+Als het laatste stuk tekst op het scherm staat, zal er --Bot-- staan (van
+`bottom', `onderkant' in het nederlands).  Als de tekst zo klein is dat ze
+volledig op het scherm past staat --All-- in de mode-regel.
+
+De sterretjes aan het begin betekenen dat je de tekst gemodificeerd hebt.
+Direct na het bezoeken of bewaren staan er gewoon streepjes.
+
+In de mode-regel staat tussen haakjes in welke mode je aan het werken
+bent.  Tenzij een andere mode gewenst is, zit je in de "Fundamental" mode
+zoals nu (`fundamental' is `basis' in het nederlands).  Een dergelijke
+mode heet een hoofdmode (`major mode' in het engels).
+
+Emacs heeft verschillende hoofdmodes.  Sommige daarvan zijn bedoelt voor
+het bewerken van verschillende talen of soorten tekst, zoals bijvoorbeeld
+Lisp mode, Text mode, etc.  Op elk moment is er altijd precies een mode
+actief, en de naam daarvan staat in de mode-regel, op de plaats waar nu
+"Fundamental" staat.
+
+Elke hoofdmode zorgt ervoor dat sommige commando's zich anders gedragen.
+Zo bestaat er een commando om een commentaar in een programma te typen, en
+aangezien elke programmeertaal een ander idee heeft over hoe commentaar
+eruit moet zien, moet elke hoofdmode op een andere manier het commentaar
+beginnen.  Elke hoofdmode is de naam van een uitgebreid commando, en met
+dat commando schakel je om naar die hoofdmode.  Zo is bijvoorbeeld
+M-x fundamental-mode het commando om naar de basismode om te schakelen.
+
+Als je nederlandse of engelse tekst wil gaan bewerken, zoals bijvoorbeeld
+dit bestand, kan je beter "text mode" gebruiken, de mode om tekst in een
+gewone taal te bewerken:
+
+>> Type M-x text-mode<Return>.
+
+Wees gerust; geen van de commando's die je geleerd hebt zorgen voor
+grondige veranderingen in Emacs.  Een van de dingen die je kan merken is
+bijvoorbeeld dat M-f en M-b nu apostrophes als onderdeel van een woord
+beschouwen.  In de vorige, Fundamental, mode behandelen M-f en M-b de
+apostrophe als ruimte tussen twee woorden.
+
+Het is gebruikelijk dat hoofdmodes dergelijke subtiele verschillen hebben.
+De meeste commando's doen dus min of meer hetzelfde in elke hoofdmode.
+
+Met het commando C-h m kan je de documentatie over de huidige hoofdmode
+lezen.
+
+>> Gebruik C-u C-v een paar keer om deze zin in de buurt van de bovenkant
+   van het scherm te krijgen.
+>> Type C-h m om te zien hoe Text mode verschilt van Fundamental mode.
+>> Type C-x 1 om de documentatie van het scherm te verwijderen.
+
+Hoofdmodes heten hoofdmodes omdat er ook bijmodes zijn.  Bijmodes zijn
+geen alternatieven voor hoofdmodes; het zijn slechts kleine modificaties
+daarvan.  Elke bijmode kan aan- of uitgezet worden, onafhankelijk van
+andere bijmodes en onafhankelijk van de hoofdmode.  Je kan dus nul, een,
+of willekeurig veel minor modes gebruiken.
+
+Een nuttige bijmode voor het bewerken van tekst in een natuurlijke taal,
+zoals nederlands, is Auto Fill mode (`auto fill' betekent automatisch
+uitvullen).  Wanneer deze mode aanstaat breekt Emacs automatisch een regel
+tussen twee woorden af als de regel anders te lang zou worden.
+
+Je kan Auto Fill mode aanzetten met M-x auto-fill-mode<Return>.  Als deze
+mode al aanstaat, kan je hem uitzetten met M-x auto-fill-mode<Return>.
+Als de mode uitstaat zet dit commando de mode aan; als ze aanstaat zet dit
+commando de mode uit.  Het commando zet de mode steeds aan en uit zet (`to
+toggle' in het engels).
+
+>> Type nu M-x auto-fill-mode<Return>.  Type nu vele malen asdf op een
+   regel zodat je kan zien dat de regel in twee-en gesplitst wordt.  Er
+   moeten wel spaties tussen de woorden staan, omdat de Auto Fill mode
+   alleen op spaties de regel breekt.
+
+De rechter kantlijn staat meestal op 70 tekens, maar die kan je veranderen
+met het C-x f commando.  Dit commando accepteert een numeriek argument
+dat de gewenste kantlijn is.
+
+>> Type C-x f met 20 als argument (C-u 20 C-x f).
+   Type wat tekst en zie dat Emacs de regels afbreekt bij 20 tekens.
+   Zet de kantlijn nu terug op 70, weer met C-x f.
+
+Als je de tekst midden in een regel verandert vult Auto Fill mode
+de regel niet opnieuw.
+Om een paragraaf opnieuw te vullen, type M-q (Meta-q) terwijl de
+cursor in de paragraaf staat.
+
+>> Plaats de cursor in de voorgaande paragraaf en type M-q.
+
+
+* ZOEKEN
+--------
+
+Emacs kan strings zoeken (een string is een rij tekens), zowel volgend op
+de cursorpositie, als eraan voorafgaand.  Het zoeken van een string
+verplaatst de cursor naar de volgende plaats waar de gezochte string
+voorkomt.
+
+Het zoekcommando van Emacs is anders dan de zoekcommando's van de meeste
+tekstverwerkers; het zoekt incrementeel.  Dit betekent dat het zoeken
+gebeurt tijdens het intypen van de gezochte string.
+
+Het commando om vooruit zoeken te starten is C-s (met de `s' van `to
+search', i.e. zoeken); C-r start het zoeken achteruit (met de `r' van
+`reverse' of achteruit).  WACHT nog even met ze te proberen.
+
+Als je C-s typt verschijnt de string "I-search" in het echo gebied.  Dit
+betekent dat Emacs bezig is met een `incremental search' (incrementele
+zoekopdracht) en wacht op het intypen van de zoekstring.  <RET> be-eindigt
+het zoeken.
+
+>> Type nu C-s om het zoeken te start.  Type nu, LANGZAAM, een letter per
+   keer, het woord `cursor', met een pauze na elke letter zodat je kan
+   zien wat er met de cursor gebeurt.  Je hebt nu eenmaal naar het woord
+   `cursor' gezocht.
+>> Type nogmaals C-s, om naar het volgende voorkomen van `cursor' te
+   zoeken.
+>> Type nu viermaal <Delete> en let op de cursorbewegingen.
+>> Type <RET> om het zoeken te be-eindigen.
+
+Zag je wat er gebeurde?  Tijdens incrementeel zoeken probeert Emacs naar
+de eerste plek te gaan waar de string staat die je tot dan toe getypt
+hebt.  Om naar de volgende plek te gaan, type je C-s nog een keer.  Als er
+geen volgende plek is piept Emacs en vertelt je dat de zoekopdracht faalt
+(`failing' in het engels); met C-g kan je het zoeken afbreken.
+
+OPMERKING: Op sommige systemen gebeurt er helemaal niets als je C-x C-s
+typt, en daarna ook niets meer.  Dit komt door een eigenschap van de
+machine waarop je werkt die te maken heeft met `flow control'.  Met C-s
+stopt de `flow' en komt niets meer van wat je typt bij Emacs terecht.  Om
+deze situatie te herstellen, type C-q.  Lees daarna de "Spontaneous Entry
+to Incremental Search" sectie in het Emacs handboek over hoe om te gaan
+met deze situatie.
+
+Als je tijdens incrementeel zoeken <Delete> typt, zal je zien dat het
+laatste teken dat je in de zoekstring typte weggehaald wordt en dat het
+zoeken teruggaat naar de voorgaande plaats.  Als je bijvoorbeeld begint
+met zoeken en je typt een "c" dan ga je naar het eerste voorkomen van een
+"c".  Type je vervolgens een "u" dan gaat de cursor naar het eerste
+voorkomen van de string "cu".  Als je nu <Delete> typt, dan wordt de "u"
+van de zoekstring afgehaald en gaat de cursor terug naar de plaats waar
+hij stond voordat je de "u" intypte, i.e. het eerste voorkomen van de "c".
+
+Als je tijdens een zoekoperatie een control- of meta-teken intypt dan
+wordt het zoeken be-eindigd.  Er zijn een paar uitzonderingen, namelijk
+tekens die tijdens zoeken een speciale betekenis hebben, zoals C-s en C-r.
+
+Met C-s begin je te zoeken naar het eerste voorkomen van de zoekstring NA
+de huidige cursorpositie.  Als je iets wilt zoeken dat eerder in de tekst
+moet voorkomen, gebruik dan C-r i.p.v. C-s.  Alles wat we nu weten over
+C-s geldt ook voor C-r, alleen de zoekrichting is omgedraaid.
+
+
+* MEERDERE VENSTERS
+-------------------
+
+Een van Emacs' aardige eigenschappen is dat je meerdere vensters op het
+scherm kan laten zien.
+
+>> Zet de cursor op deze regel en type C-u 0 C-l.
+
+>> Type C-x 2 om het scherm in twee vensters op te splitsen.
+   Beide vensters laten deze uitleg zien; de cursor blijft in het
+   bovenste venster.
+
+>> Type C-M-v om de tekst in het onderste venster te verschuiven.
+   (Als je geen Meta toets hebt, type dan ESC C-v.)
+
+>> Type C-x o (met de `o' van `other'; `ander' in het nederlands)
+   om de cursor naar het andere venster te verplaatsen.
+
+>> Verschuif de tekst in het onderste venster, m.b.v. C-v en M-v.
+   Zorg ervoor dat je deze uitleg in het bovenste venster leest.  
+
+>> Type weer C-x o om de cursor weer in het bovenste venster
+   te zetten.  De cursor staat weer precies op de plaats waar
+   hij stond toen je het venster verliet.
+
+Je kan C-x o blijven gebruiken om van venster naar venster te gaan.  Elk
+venster heeft zijn eigen cursorpositie; de cursor is altijd maar zichtbaar
+in een daarvan.  Alle normale commando's hebben betrekking op het venster
+waar de cursor in staat.  Dit venster is het `geselecteerde venster'
+(`selected window' in het engels).
+
+Het C-M-v commando is erg nuttig wanneer je tekst aan het bewerken bent in
+het ene venster, terwijl je het andere venster als referentie gebruikt.
+Je kan de cursor dan altijd in het venster houden waarin je bezig bent,
+terwijl je met C-M-v door de tekst in het andere venster loopt.
+
+C-M-v is een voorbeeld van een CONTROL-META teken.  Als je een echte META
+toets hebt kan je C-M-v intypen door zowel CTRL als META ingedrukt te
+houden terwijl je v typt.  Het maakt niet uit in welke volgorde je de CTRL
+en META indrukt; het gaat erom welke ingedrukt zijn terwijl je typt.
+
+Als je geen echte META toets hebt kan je ESC gebruiken; de volgorde maakt
+dan wel uit.  Je moet dan ESC typen, gevolgd door CTRL-v; CTRL-ESC v zal
+niet werken.  Dit komt doordat ESC zelf een teken is, terwijl CTRL en META
+dat niet zijn.
+
+>> Type C-x 1 (in het bovenste venster) om het onderste venster te laten
+   verdwijnen.
+
+(Als je C-x 1 typt in het onderste venster laat je het bovenste
+verdwijnen.  C-x 1 betekent zoveel als `ik wil maar 1 venster,
+en wel dat venster waar de cursor nu in staat.')
+
+Hier is nog een manier om twee venster te krijgen die elk een andere tekst
+laten zien:
+
+>> Type C-x 4 C-f gevolgd door de naam van een van je bestanden, gevolgd
+   door <Return>.  Het opgegeven bestand zal in het onderste venster
+   verschijnen, en de cursor zal in dat venster staan.
+
+>> Type C-x o om terug naar het bovenste venster te gaan, en C-x 1 om
+   het onderste venster te laten verdwijnen.
+
+
+* RECURSIEVE BEWERKINGSNIVEAUS
+------------------------------
+
+Soms kom je in Emacs in een recursief bewerkingsniveau terecht (engels:
+`recursive editing level').  Dit is te zien in de moderegel aan de rechte
+haken om de haakjes die om naam van de hoofdmode staan.  Dan staat er
+bijvoorbeeld [(Fundamental)] in plaats van (Fundamental).
+
+Type ESC ESC ESC Om uit een recursief bewerkingsniveau te komen.  Dit is
+een generiek `ontsnappingscommando'.  Je kan het ook gebruiken om extra
+vensters weg te gooien of om uit de minibuffer te komen.
+
+>> Type M-x om in een minibuffer te komen, en type dan ESC ESC ESC
+   om er weer uit te komen.
+
+C-g is niet bruikbaar om uit een recursief bewerkingsniveau te komen.  De
+reden hiervoor is dat C-g gebruikt wordt om commando's af te breken BINNEN
+het recursieve bewerkingsniveau.
+
+
+* MEER INFORMATIE
+-----------------
+
+We hebben geprobeerd je met deze uitleg precies genoeg informatie te geven
+om met Emacs te beginnen.  De mogelijkheden van Emacs zijn zo legio dat
+het onmogelijk is nu alles uit te leggen.  Emacs heeft zoveel nuttige
+mogelijkheden dat je er meer over zou kunnen willen leren.  Emacs heeft
+commando's om documentatie te laten zien over Emacs commando's.  Deze
+`helpcommando's' beginnen allemaal met C-h: `het Hulpteken'.
+
+Om hulp te krijgen, type C-h, gevolgd door een teken om aan te duiden
+welke hulp je wilt.  Als je het echt niet meer weet, type C-h ? en Emacs
+vertelt welke hulp het allemaal te bieden heeft.  Als je C-h hebt getypt
+maar van gedachten veranderd bent, type je gewoon C-g om het af te breken.
+
+(Op sommige computers is de betekenis van C-h veranderd.  Dat is een
+slecht plan, zeker als die verandering op alle gebruikers invloed heeft,
+en is dus een geldige reden om je beklag te doen bij de systeembeheerder
+of helpdesk.  Als C-h intussen niet een bericht onderaan het scherm laat
+zien over mogelijke hulp, probeer dan de F1 toets (functietoets 1) of
+gebruik M-x help RET.)
+
+De eenvoudigste hulp is C-h c.  Type C-h, het teken `c' en een teken of
+uitgebreid commando, en Emacs laat een zeer korte beschrijving van het
+commando zien.
+
+>> Type C-h c Control-p.
+   De beschrijving die getoond wordt zou zoiets moeten zijn als
+
+	C-p runs the command previous-line
+
+   (nederlands: C-p voert het commando previous-line uit.)
+
+Dit commando vertelt je `de naam van de functie'.  Functies worden vooral
+gebruikt om Emacs uit te breiden of aan de wensen van de gebruiker aan te
+passen.  Aangezien functienamen gekozen zijn om aan te geven wat de
+functie doet, zijn ze ook geschikt als erg korte documentatie; genoeg om
+je te herinneren aan wat de commando's die je al geleerd hebt betekenen.
+
+Uitgebreide commando's zoals C-x C-s en (als je geen META, EDIT or ALT
+toets hebt) <ESC> v kunnen ook getypt worden na C-h c.
+
+Om meer informatie over een commando te krijgen, type C-h k in plaats van
+C-h c.
+
+>> Type C-h k Control-p.
+
+Dit laat de documentatie van de functie zien, inclusief de naam van de
+functies, in een apart venster.  Als je klaar bent met lezen, type C-x 1
+om van dat venster af te komen.  Je hoeft dat natuurlijk niet meteen te
+doen.  Je kan ook eerst wat anders doen voordat je C-x 1 typt.
+
+Hier zijn nog wat nuttige mogelijkheden van C-h:
+
+   C-h f	Beschrijf een functie.  Je moet de naam van de functie
+		intypen.
+
+>> Type C-h f previous-line<Return>
+   Dit laat alle informatie zien die Emacs heeft over de functie die het
+   C-p commando implementeert.
+
+   C-h a	Commando Apropos.  Type een woord in en Emacs zal een
+		lijst van alle commando's laten zien waarin dat woord
+		voorkomt.  Al deze commando's kunnen aangeroepen worden
+		met M-x.  Bij sommige commando's staat met welke tekens
+		dit commando direct uitgevoerd kan worden.
+
+>> Type C-h a file<Return>.
+
+Dit laat in een ander venster alle M-x commando's zien met `file' in hun
+naam.  Je zal teken-commando's zien als C-x C-f naast de overeenkomende
+commandonaam zoals find-file.
+
+>> Type C-M-v herhaaldelijk om de tekst in het hulpvenster te verschuiven.
+
+>> Type C-x 1 om het hulpvenster weg te gooien.
+
+
+* CONCLUSIE
+-----------
+
+Denk eraan dat je met C-x C-c gebruikt om Emacs te verlaten.  Om tijdelijk
+een shell te krijgen en daarna weer in Emacs terug te komen, type C-x.
+
+De bedoeling van deze uitleg is dat ze begrijpelijk is voor alle nieuwe
+Emacs gebruikers.  Als je dus iets onduidelijks bent tegengekomen blijf
+dan niet zitten en maak jezelf geen verwijten.  Klaag erover!
+
+
+* COPI-EREN
+-----------
+
+(De engelse versie van) deze uitleg is voorafgegaan door een lange reeks
+van Emacs tutorials, die begon met de uitleg die Stuart Cracraft schreef
+voor de originele Emacs.  Deze nederlandse vertaling is gemaakt door
+Pieter Schoenmakers <tiggr@ics.ele.tue.nl> op basis van de GNU Emacs 20.2
+TUTORIAL.
+
+(Wat nu volgt is een vertaling naar het nederlands van de condities voor
+gebruik en verspreiding van deze uitleg.  Deze vertaling is niet
+gecontroleerd door een jurist.  Er kunnen derhalve geen rechten aan de
+vertaling worden ontleend, en de vertaling wordt gevolgd door het engelse
+origineel.)
+
+Deze versie van de uitleg valt onder copyright, net als GNU Emacs.
+Je mag deze uitleg distribu-eren onder bepaalde condities:
+
+Copyright (c) 1985, 1996, 1997 Free Software Foundation
+
+   Iedereen mag letterlijke copi-en van dit document, zoals ontvangen,
+   verspreiden, op elke medium, vooropgesteld dat de copyrightmelding en
+   toestemmingsmelding niet aangetast worden en dat de verspreider aan de
+   ontvanger dezelfde distributierechten verleend als aan hem verleend
+   door deze melding.
+
+   Toestemming wordt verleend om gemodificeerde versies van dit document,
+   of delen daarvan, te verspreiden, onder bovenstaande condities,
+   vooropgesteld dat ze ook duidelijk melding maken van degene die als
+   laatste modificaties doorgevoerd heeft.
+
+De condities voor het copi-eren van Emacs zelf zijn complexer dan dit,
+maar gebaseerd op dezelfde gedachte.  Lees het bestand COPYING en geef
+vervolgens copi-en van Emacs aan al je vrienden.  Help bij het uitroeien
+van softwarebeschermingspolitiek (`software eigendom') door vrije software
+te gebruiken, schrijven en delen!
+
+(Engels origineel van de copyrightmelding en condities:
+
+This version of the tutorial, like GNU Emacs, is copyrighted, and
+comes with permission to distribute copies on certain conditions:
+
+Copyright (c) 1985, 1996 Free Software Foundation
+
+   Permission is granted to anyone to make or distribute verbatim copies
+   of this document as received, in any medium, provided that the
+   copyright notice and permission notice are preserved,
+   and that the distributor grants the recipient permission
+   for further redistribution as permitted by this notice.
+
+   Permission is granted to distribute modified versions
+   of this document, or of portions of it,
+   under the above conditions, provided also that they
+   carry prominent notices stating who last altered them.
+
+The conditions for copying Emacs itself are more complex, but in the
+same spirit.  Please read the file COPYING and then do give copies of
+GNU Emacs to your friends.  Help stamp out software obstructionism
+("ownership") by using, writing, and sharing free software!)